De dolfijn is een zoogdier dat de zee als natuurlijke habitat gebruikt en tot de orde van walvissen
behoort, specifieker gezegd de onderorde tandwalvissen. Want een dolfijn heeft inderdaad tanden, iets wat men in de orde walvissen duidelijk als een onderscheidscriterium kan gebruiken (een walvis heeft bijvoorbeeld geen tanden maar zuigt zijn prooien naar binnen).
Een dolfijn zuigt zijn prooi ook naar binnen en gebruikt zijn tanden niet op zijn voedsel te vermalen. Men kan zich daarom afvragen waarom het gebit van een dolfijn in de loop der evolutie niet verdwenen is. Het gebit is niet verdwenen omdat het gebit een andere functie heeft gekregen dan bij andere zoogdieren.
Aangezien een dolfijn voornamelijk in ondiepe en warme oceanen rondzwemt, heeft hij een sonarapparaat ontwikkeld. Dit intrigeert wetenschappers dan ook het meest. De kaak en tanden zijn daar een onderdeel van. Ze hebben een meloen (ja, zo heet het orgaan echt) in de voorkant van hun kop zitten. Een meloen is een bolvormig orgaan dat ietwat uitpuilt over de bovenkaak en de sonar intensiveert. De golven worden geproduceerd door fonische lippen die zich aan het begin van de
luchtpijp en nabij het spuitgat (bovenop de kop)bevinden. De trillingen van het fonische lippenmembraan (de semipermeabele wand van cellen) worden door het weefsel (een verzameling van cellen met eenzelfde functie) in de meloen omgezet in geluid. De fonische lippen produceren geluidsgolven met een hoge frequentie. Mensen zouden dit geluid niet kunnen horen.
Die geluidsgolven verplaatsen zich door het water, botsen tegen een prooi aan en worden vervolgens weer naar de dolfijn teruggekaatst, wat men ‘echolocatie’ noemt. De geluiden worden door de onderkaak opgevangen, die uit een met vet gevulde holte bestaat. Via die holte worden de trillingen doorgegeven aan het binnenoor. De tanden dienen als antenne. Zo weet een dolfijn waar zijn prooi zich bevindt. Dolfijnen hebben een sterk ontwikkeld gehoororgaan, dat geluidsfrequenties van 75 Hz tot 150.000 Hz kan waarnemen. Ter vergelijking, de mens kan slechts 20 – 20.000 Hz waarnemen. Hun ooropeningen zitten aan de zijkant van de kop, waarmee ze geluid direct kunnen waarnemen (en dus niet alleen via echolocatie, dat is slechts een opsporingssysteem).
Ook de orka behoort tot de onderorde tandwalvissen en kan daarbij gerekend worden als de grootste dolfijnsoort. Een volwassen mannetje kan wel 5,5 ton wegen en 9,8 meter lang worden. Het is wel ironisch dat de orka een natuurlijke vijand van de dolfijn is en soms op dolfijnen jaagt, terwijl ze erg veel overeenkomsten hebben. Men zou toch verwachten dat dieren die tot dezelfde orde behoren elkaar niet zo snel doden. Het kleinste formaat dolfijn is de Heaviside dolfijn, met een lengte van slechts 1,2 meter en een gewicht van 40 kg. De bekendste dolfijnsoorten zijn de tuimelaar en de gewone dolfijn, naast de orka. Er zijn 36 soorten dolfijnen en er zijn dan ook veel onderlinge variaties te bemerken. Maar de algemene overeenkomsten zijn de bouw (anatomie), de intelligentie en het daaruit voortvloeiende sociale gedrag, het ademhalingsapparaat, sommige natuurlijke en onnatuurlijke predatoren en het dieet.
